Eindelijk, vanuit een pijnboom aan
de rand van de Jardins du MIP meldde
zich gistermiddag de eerste zingcicade in zes Côte d’Azurdagen. Verder
fladderde en zoemde er van alles in de lavendel-, jasmijn en rozengeurige
lucht.
Het
betekent wel dat de warmte een grotere rol gaat spelen bij wandelingen zoals
die van vandaag naar het bos van de Marbrière, driehonderd meter hogerop aan de
noordkant van Grasse. Bij het oversteken van de zogenaamde Route Napoléon het
uitzicht dat de kleine grote Fransman deels ook moet hebben gehad de ochtend
nadat hij, uit zijn verbanning op Elba ontsnapt, op 1 maart 1815 in Golfe Juan
was ontscheept om met twaalfhonderd man noordwaarts te trekken. Beducht voor
verzet in Grasse, was hij om het stadje heen getrokken, maar boven wachtten
bewoners van Grasse op hem en zijn mannen met viooltjes en wijn.
Jean-Honoré Fragonard is in maart 1815 al
achteneenhalf jaar dood, geboren in Grasse, overleden in Parijs. Allerminst
gelukkige laatste kunstenaarslevensjaren. Het jaar voor dat van zijn dood wordt
zijn werk bij keizerlijk, dus napoleontisch decreet met dat van talrijke anderen
uit het Louvre gebonjourd vanwege het te frivole karakter ervan. Het graf van
de eens hooggeschatte en gefortuneerde schilder op de begraafplaats van
Montmartre is er niet meer. Zo’n halve eeuw lang kwam zijn naam niet meer voor
in nieuwe Franse kunstgeschiedenisoverzichten.
Eerder,
in 1790, had hij het verstandig gevonden om tijdelijk naar Grasse terug te
keren, om niet het levensgrote risico te lopen samen met zijn adellijke
opdrachtgevers een kopje kleiner te worden gemaakt. Hij vond onderdak in de
villa van zijn neef Alexandre Maubert. Als cadeautje had hij de opgerolde
schilderijen bij zich die hij tussen 1771 en 1773 had gemaakt in opdracht van
Madame du Barry, de laatste favoriete van Lodewijk XV. Mevrouw vond Fragonards
reeks Les Progrès de l’amour dans le cœur
d’une jeune fille uiteindelijk toch niet passen bij de architectuur van
haar optrekje in Louveciennes. Maar dat was uiteraard niet de reden om haar
hoofd begin december 1793 in Parijs te laten rollen. Angstaanjagende en
walgelijke barbaars fundamentalistische tijden…
Les Progrès de l’amour dans le cœur d’une
jeune fille kon intussen dus de salonwanden van zijn neef sieren. En dat
doen die schilderijen daar tot op de dag van vandaag, dat wil zeggen, hun kopieën
doen dat, want om geld verlegen, naar ik aanneem, verkocht de achterkleinzoon
van Maubert ze in 1898 aan een Amerikaanse kunstverzamelaar (waarna ze
uiteindelijk in de Frick Collection belandden), maar niet nadat hij er getrouwe
kopieën van had laten maken, zodat de salonwanden in Grasse oogden en nog
steeds ogen als in 1790!
Alleen al het schilderij La Surprise (of La Rencontre) leent zich uitstekend voor een beschouwinkje over
Fragonards erotisch bezeten dubbelzinnigheden middels compositorische
elementen. Twee gelieven hebben kennelijk een afspraak in een parktuin. Zij
wacht op hem, is zonder kleerscheuren – en dat is nogal wat met zoveel
kledingstof – diep in de tuin, langs takken en tussen rozenstruiken weten door
te dringen. Hij heeft, in een allerminst camouflerende outfit, een ladder
achter tegen een muurtje gezet, om naar haar toe te kunnen klimmen. Hij staat
op het punt het muurtje over te komen wanneer beiden blijkbaar worden
opgeschrikt door iets buiten het linker kader: een geluid wellicht, hoewel natuurlijk
niet dat van een cicade. Ook de tuinsculptuur lijkt het te horen, maar in
plaats van te schrikken hebben Venus en Amor er eerder een beetje plezier om. Intussen
echter moet de minnaar de zwelling van zijn begeerte in bedwang houden middels
zijn linkerhand die compositorisch precies daar houvast zoekt boven op de stijl
van zijn ladder... En haar schoot is gloeiend heet: geen wonder dat het geboomte
er als stoomwolken uit opschiet!
Opnieuw stoort me van alles aan dit
soort geïdealiseer van adelijk beschermde erotische heimelijkheden, maar ik
moet toegeven dat ik er ook wel van geniet om Fragonard c.s. te 'betrappen' op het opzettelijke
gebruik van sublimaties een eeuw voor alom eros en thanatos duidende dokter uit Wenen.
PS Kijk vanuit deze Fragonard nu nog eens naar die sculptuur van Friedmann in de Meaghttuin: wat een schamele ondubbelzinnigheid daar!
PS Kijk vanuit deze Fragonard nu nog eens naar die sculptuur van Friedmann in de Meaghttuin: wat een schamele ondubbelzinnigheid daar!
