Wat zou Gerard Reve onlangs gestemd hebben, stel dat hij dat
nog had gekund?
Eergisteren,
donderdagmiddag 14 december, maakte ik een van mijn vaste stadswandelingen: eerst
naar de Amstel, dan de Berlagebrug over, vervolgens via de Diamantbuurt de Pijp
in, waarbij ik steevast de woning passeer waar het gezin Van het Reve had
gewoond. Op het adres Jozef Israëlskade 116 – tegenwoordig nummer 415 – ‘woonden,’
zo lees ik nu op de
site van Joods Amsterdam, ‘journalist Gerardus Johannus Marinus van het
Reve (Enschede, 11 april 1892), zijn vrouw Jannetta Jacoba Doornbusch (Almelo,
15 april 1892 - Amsterdam, 11 april 1959) en hun zoons Karel Wladimir, Karel en
Gerard Kornelis (Amsterdam, 14 december 1923 - Zulte, Oost-Vlaanderen, 8 april
2006). Kee (Kaatje) Hartlooper-Zomerplaag (Amsterdam, 27 juli 1871 - Amsterdam,
26 februari 1963) was hier in de onderduik. Toen de nazi’s een razzia in de
Rivierenbuurt hielden op 20 juni 1943, werd Kee in een kast van Gerard
verborgen.’ Die woning schijnt, met als fictief adres Schilderskade 66, het
decor te hebben geleverd voor De avonden.
Het was precies honderd jaar geleden dat Gerard Reve in de
Amsterdamse Van Hallstraat werd geboren. Dat wist ik eergisteren doordat dit feit
op menige internetplek werd gememoreerd.
Weer thuis en
voor het televisiescherm gezeten, zag en hoorde ik de daarnet tot voorzitter
van de Tweede Kamer gekozen PVV’er Martin Bosma een gedicht van Gerard Reve
voorlezen.
Mooi toch, zo’n
blijk van cultureel interesse precies op de honderdste geboortedag van de als
weergaloze stilist gekwalificeerde schrijver?
Op wie of wat
zou Gerard Reve gestemd hebben als hij dat nog had gekund?
In het boek Revelaties, Gerard Reve over zijn Werk &
Leven (2002) van Tom Rooduijn staat het volgende. “Reve bracht het gesprek
op de islam, die hij kenmerkte als ‘een heel griezelige uitvinding’.
Schopenhauer zag van elke religie bepaalde tekortkomingen, maar toch ook de
kwailteiten,’ verklaarde Reve. ‘Hij betreurde het dat er in het joodse geloof
geen verlosser was. Hij waardeerde het christendom om de eisen van vergiffenis
en medemenselijkheid. Maar over de koran zei Schopenhauer: ik heb alle
vertalingen gelezen waarop ik kon vertrouwen, maar in dat hele boek niets van
enige waarde gevonden. Hij zag toen al het zinloze van die hele zaak in. Ook
het fatalisme, dat alles geschiedt door Gods wil. Als er geen menselijke
verantwoordelijkheid meer is, mag je gewoon maar een heel volk afslachten. Dan
kan je vrouwen en kinderen in stukken hakken, zoals in Algerije gebeurt. ‘t Is
helemaal geen religie. ‘t Is eigenlijk voornamelijk massamoord. En ‘t kent ook
geen kunst. Geen beeldende kunst, niets. En dan te bedenken dat die waanzin pas
500, 600 jaar na Christus opeens begonnen is’.”
En de VPRO
zond in 1975 beelden uit waarop te zien en te horen is hoe Reve zich in verre
van ironische bewoording tegenstander toont van de komst van Surinamers na de
onafhankelijkheid van het Zuid-Amerikaanse land, en hoe hij niets wil weten van
persoonlijke rekenschap voor de slavernij in de negentiende eeuw en vroeger.
Op wie of wat Reve gestemd zou hebben? Ik heb een donkerbruin vermoeden.
