Het is zeker niet uniek dat een schrijver zelf achteraf noten bij een van zijn romans meent te moeten voegen. Zo deed Harry Mulisch iets dergelijks onder de noemer De verteller verteld: ‘Dit dossier is in de maand februari van het jaar 1971 samengesteld in een opwelling van ontstemming.’ Op grond van bepaalde besprekingen van zijn roman De verteller voelde hij zich ‘als een acrobaat, wiens prestaties beoordeeld worden door de leden van het plaatselijk reumacentrum.’ Mulisch’ aantekeningen achteraf zijn dan ook deels literair-didactisch bedoeld: ‘We zullen weer helemaal van voren af aan moeten beginnen.’ Hij laat het niet na om behalve de nodige verwijzings- en bronneninformatie te verstrekken, zijn lezer aan de hand te nemen bij de lectuur van zijn roman.
Op zo’n lespodium kan en wil ik me zelf niet plaatsen, en dat niet alleen vanwege het verschil, letterlijk en figuurlijk, tussen de positie van de toen drieënveertig jarige Mulisch en die van mij nu. In 1971 kon geen dag- of weekblad het zich veroorloven een nieuwe boekpublicatie van Harry Mulisch links te laten liggen. Mulisch liet het niet na gebruik te maken van zijn culturele ‘gezag’.
Ik meen mijn plaats in dezen nederig genoeg te kennen. Dat neemt niet weg dat ik, ondanks Mulisch’ vaak onuitstaanbare eigen wijsheden en eigenwijsheden, alle sympathie heb voor het feit dat hij laat blijken als auteur niets te verbergen te hebben, niet geheimzinnig te willen doen, open kaart te willen spelen wat betreft zijn materiaal en de omgang ermee, en zijn kelder, keuken en bovenkamer voor belangstellenden gastvrij open te zetten.
De annotaties bij De hemelse kamer vormen echter alles behalve een analyse, interpretatie of handleiding van de roman. Ze willen slechts bijdragen tot meer inzicht door de lezer te wijzen op zaken die het leesbegrip en -genot kunnen intensiveren. Ik heb, zelfs in deze tijden, nog steeds vertrouwen in het eigen combinatievermogen van de lezer (en in het plezier dat dit voor hem of haar kan genereren).
‘The necessary knowledge is that of what to observe,’ aldus de verteller in het verhaal ‘The Murders in de Rue Morgue’ van Edgar Allan Poe.
‘The necessary knowledge is that of what to observe,’ aldus de verteller in het verhaal ‘The Murders in de Rue Morgue’ van Edgar Allan Poe.
DE ANNOTATIES BIJ DE HEMELSE KAMER zijn gratis als pdf-bestand te bekijken: https://drive.google.com/file/d/0B_g5yg7_6UsGTGdYTXVSc3l3bUk/view?usp=sharing&resourcekey=0-gez7G9DuWk2TNThLRX1Gng
