BEELDRIJKDOM en BLOEDARMOEDE

In een betogend artikel (Opinio 12, 2008) merkt Frits Bolkestein op: "Volgens mij lijdt het christendom in West-Europa aan bloedarmoede." Vervolgens zet hij de logica van zijn betoog voort alsof zijn beeldspraak er al niet meer toe doet, alsof het door hem gebruikte beeld voor allerlei andere beelden inwisselbaar is. Kennelijk heeft hij niet het oog van de dichter om opeens het cruciale van het door iets in hemzelf gebruikte beeld te voelen en te herkennen (of te erkennen).

MENEER VOLMER II

Een paar jaar later - ik had inmiddels een leraar Nederlands die mijn belangstelling voor poëzie wél had ontdekt en die ook stilletjes stimuleerde - zag ik Volmer staan. Op de Venlose Maaskade. In vol zeeverkennersornaat. Met opgetrokken zwarte sokken. In korte broek. En zonder kuiten.
Volmer had geen kuiten! Volmer had geen benen maar beentjes! Volmer had beentjes want geen kuiten! Daar was dus zijn macht op school vandaan gekomen en op gebaseerd: van het verheimelijken van het hebben van geen kuiten...
Had ik maar kunnen zwemmen en was ik maar bij de zeeverkenners gegaan!

En na een poosje diep te hebben nagedacht, lukte het mij eindelijk de inhoud van Jan van Nijlens gedichtregels die ik voor Volmer had moeten opzeggen in begrijpelijke taal om te zetten:

Kuiten, kuiten, kuiten, kuiten,

kuiten kuiten, kuiten, kuiten.

(Met dank aan Witold Gombrowicz)

MENEER VOLMER

Met een schok herinnerde ik me, lezend in Nescio's Dichtertje, een vroeg, wie weet zelfs eerste gevoel van literaire miskenning. Ik vermoed dat ik in klas drie gymnasium van het Venlose Sint Thomascollege zat, toen ik een voor het vak Nederlands geschreven verhalend opstel van de docent terugkreeg met allemaal rode strepen erin. Overal waar ik i had geschreven in plaats van hij en 'm in plaats van hem, had hij de punt van zijn pen genadeloos laten uithalen. Niets had hij ervan begrepen! Natuurlijk wist ik dat 'i' eigenlijk 'hij' hoorde te zijn, maar had de man dan geen enkel gevoel voor mijn creatieve behoefte aan vertelgemak en alledaagse vertrouwelijkheid? Had hij nooit zelf Nescio gelezen en begrepen?

"Kijk, daar gaat 't dichtertje. Toch wel een knap, jong ventje, zoo slank, zoo'n aardig gladgeschoren jongensgezicht, alleen een paar stutten voor de ooren, en zoo verbrand door de zon. Hij groet iemand. Z'n strooien hoedje lichtte-n-i even op van zijn kort geknipte haren. Raar toch, zoo kaal, maar 't was toch vast wel een dichtertje, want God begreep niets van 'm en Potgieter ook niet. En professor Volmer verachtte-nem."

'Quidquid bene dictum est ab ullo meum est.'

Maar we lazen nog geen Seneca. Bovendien was ik bang voor die docent Nederlands. Hij probeerde altijd met stoere verhalen jongens te werven voor zijn zeeverkenners. Zeeverkenners op de Limburgse Maas? Maar Maas, IJsselmeer of Noordzee: ik kon niet eens zwemmen en dat zag hij aan me af, voortdurend, zonder ernaar te hoeven vragen. Volmer zag het aan de manier waarop ik liep, in de bank zat en voor de klas kwam staan om op zijn bevel een gedicht van Jan van Nijlen te declameren.

Ik voel den lust te reizen, te verhuizen,

of schepen fluiten die vertrekken gaan.

Ja, ik kreeg voor mijn declamatie terecht die 3, want aan heel mijn voordracht was af te zien dat ik niet boven kon blijven, dat ik alleen maar kon vallen, dat ik viel en zonk, niet eens spartelend, als een baksteen in de Aalsbeek.

(Wat een om verbetering vragende zinnen bij van Nijlen eigenlijk, met dat 'Lust' & 'voelen', 'voelen' & 'schepen fluiten', 'vertrekken' & 'gaan'...)

MOED EN HOOGMOED

De dichter die vindt dat zijn land hem niet waard is, is mogelijk hoogmoedig. De dichter die er zich in het openbaar over beklaagt dat zijn land hem niet waard is, is beslist niet moedig genoeg.

PORNOGRAFIE VAN HET IN MEMORIAM

Het moeilijkste om geloofwaardig te blijven in deze tijden (maar wie weet geldt dit voor alle tijden) is het je moeten bedwingen om je gevoelens publiekelijk kenbaar te maken aangaande het zich publiekelijk enscenerend etaleren van anderen middels persoonlijke gevoelens jegens anderen.

LEVEN - NIETSWAARDIGE WAAN

Eveneens in Opinio (10, 2008) toont hoogleraar in de rechtsfilosofie Andreas Kinneging zich bezorgd vanwege het lage geboortecijfer (onder niet-moslims mag ik aannemen) in West-Europese landen: ‘Want met dit soort cijfers zal de Europese bevolking langzaam maar zeker verdwijnen, en met haar de Europese cultuur. Europa zal dan geleidelijk aan arabiseren en islamiseren. Geen aantrekkelijk perspectief voor nakomelingen en voor de wereld als geheel, die aan de Europese cultuur zo ontzaglijk veel goeds te danken heeft.’

Het feminisme is volgens hem de schuld van dat lage, te lage geboortecijfer. Maar wie of wat zou dan weer de schuld zijn van dat feminisme? Wie weet komen we uiteindelijk, al doorvragend, uit bij Adam die door Eva werd verleid om van de verboden vrucht van de boom der kennis te eten. Een mannenverhaal. Maar wie weet bevat dat verhaal nog steeds de crux van ons eigen, hedendaagse westerse, zo je wilt blanke of Europese verhaal, niet vanwege de verleiding van een man door een vrouw, maar vanwege het begin van de lijdensweg van zowel mannen als vrouwen ten gevolge van het besef een schuldig hapje te hebben genomen van een nooit te behappen kennis. Wie weet wordt het tijd voor dit ‘ras’ om te durven inzien, met alle melancholie van dien, dwars tegen het aanwassen van andere culturen in, dat het aan het einde van zijn latijn is gekomen, simpelweg door te beseffen dat het daar hoe dan ook ooit zal komen:

Leven – nietswaardige waan!
Droom voor knapen en knechten,
maar jij afstammeling, rasechte,
geslacht aan het einde van zijn baan,

wat verwacht je nou?
nog altijd bezieling,
een ogenblikwisseling
tussen wereld en jou?

Zoek je nog vrouw en man?
Lag niet alles voor je bereid,
geloof en hoe het verglijdt
en de vernietiging dan?

(…) – Gottfried Benn

En hoe zullen juist nooit en te nimmer verwekte kinderen anders dan slechts in des hoogleraars hoofd ooit gebukt kunnen gaan onder de cultuur van Kinnegings ‘gearabiseerd’ en ‘geïslamiseerd’ Europa?

VROUWENHANDEN

In Opinio (10, 2008) verdedigt de socioloog Anton Zijderveld het elkaar de hand geven in de westerse cultuur als een blijk van vertrouwen: ‘Het toont aan dat ik geen wapen in de hand heb en dat mijn toenadering vredelievend is. (…) Het elkaar een hand geven heeft niets te maken met erotiek en met verschillen tussen mannen en vrouwen.’

Zijderveld vertelt dat hij voorafgaande aan een geplande discussie kennis wilde maken met enkele islamitische studenten: ‘Een jonge, vriendelijk ogende en, zo bleek later in de discussie, ook intelligente moslima verontschuldigde zich en nam mijn uitgestoken hand niet aan. Het stoorde me enorm. Nog sterker, het kwetste me, want ik voelde me een vieze oude man. Een onschuldig sociaal gebaar kreeg ineens een erotische betekenis.’

Jan van Eyck, De bruiloft van Arnolfini (detail)

Wat Zijderveld niet vermeldt is of hij de vrouw in kwestie behalve jong, vriendelijk en intelligent ook aantrekkelijk vond. Ik vermoed dat het voorkomen van de jongedame hem, vooral gezien dat ‘ogende’, niet onberoerd liet. En voor wie kreeg dat ‘onschuldig’ sociaal gebaar ‘ineens’ een erotische betekenis? Ik neem aan voor de professor zelf, voor de moslima had dat gebaar die betekenis immers al.

In plaats van dat hij zich als zeventigjarige verheugd toont vanwege deze erotische sensatie, beklaagt hij zich erover op die manier te zijn neergezet als een vieze oude man…

Dát is pas beklagenswaardig, vind je niet, Pierre Kemp (72)?

"Als hij mij een hand geeft,

kleedt hij mijn vingers uit.

Toch verlang ik zo naar dit

contact met mijn huid.

Als hij met een vinger de split

van mijn vingers beroert, word ik rood

en voel ik mijn schoot.

Wij glimlachen, het doet ons goed.

Is het wel, als het moet?

Maar ik geef toe

en doe, en doe, en doe."

Marcello Clerici ontmoet Anna Quadri in Il Conformista

WAANTIN

Bij een spellingcheck suggereerde het programma me om Hölderlin te vervangen door soldeertin. Waarop ik ontsteld Pallaksch intikte. Om vervolgens te worden getrakteerd op onder meer ballast, paljas en paella's. Waantin!