COVERGIRL

Dat een omslagontwerp de lectuur van een roman mede stuurt lijkt me evident, dat een omslag voor Nabokovs Lolita nu niet meer kan worden ontworpen als in 1955 eveneens. En dat tweede niet alleen omdat de mode in de typografie gedurende bijna zestig jaar natuurlijk veranderd is. Lolita is inmiddels omgeven door een wolk van culturele ruis van primaire, secundaire of tienderangs commentaren en beelden (door de twee verfilmingen ervan, maar ook door steeds nieuwe omslagen, zowel van uitgaven in het Engels als in vertaling). ‘Lolita’ is als begrip opgenomen in woordenboeken: ‘het’ is een ‘sexually precocious young Girl’ volgens de Oxford English Dictionary, en van de Dikke van Dale mag ze zelfs zonder beginkapitaal door het leven als ‘meisje in de leeftijd van de (pre)puberteit (10-14 jaar) als object van seksuele gevoelens en ervaringen’. In Japan staat die naam zelfs voor een hele meisjessubcultuur.

         Echt verschrikkelijke omslagen zijn in de loop der decennia voor dit boek ontworpen. Niet alleen met nostalgie kijk je van de allermeeste van die voorplatbeelden terug op de allereerste Olympia Press-uitgave in Parijs.

Aan wie weet waarom deze cover er zo zakelijk en keurig moest uitzien, ontlokt het zien ervan ook nog steeds een stille glimlach die de ware lezer van de inhoud in feite het beste past. Uitgever Maurice Girodias gebruikte de letteromslagen van zijn ‘Traveller’s Companion’-reeks om onder meer erotica te kunnen slijten.

         De website van Dieter Zimmer, oud-redacteur van Die Zeit, bevat een pagina met zo’n 180 voorplatfoto’s van Lolita-uitgaven. Tussen die merendeels abjecte, want literatuur onterende covers springen de Nederlandse uitgaven er bepaald niet positief uit, integendeel! Zie hier de voorkant van de ‘door begeerte gedreven’ ontworpen uitgave zoals die in de jaren zeventig in het Nederlandse taalgebied beschikbaar was:

En hier de met nog meer geldbegeerte en wansmaak ontworpen opvolger ervan, uit 1978, van Omega & Bruna: 

Kennelijk en daarmee vreemd genoeg heeft Nabokov daar geen enkele invloed op kunnen uitoefenen, pre noch post mortem. In elkaar vloeiende kleuren, een zon die te voorschijn komt na een regenbui, allemaal goed, zo liet hij een Amerikaanse uitgever per bief weten, maar geen meisjes: ‘There is one subject which I am emphatically opposed to: any kind of representation of a little girl.’

         Kijk eens hoe eens Turkse uitgeverij in Istanbul daar in 1974 over dacht:

 

Dat zoiets heden ten dage in Turkije absoluut niet meer mogelijk zou zijn, zegt overigens niets over de gevorderde optiek van de Turkse overheid op literatuur…

         De gerenommeerde Franse uitgeverij Gallimard kon en kan er trouwens ook wat van! Daar meende men in 1981 zelfs fotografisch exact te weten hoe Lolita eruitzag:

Een vergissing, zo bleek in 2005, want dít moest Lolita zijn:

Zou in deze ‘nouvelle traduction’ Harold E. Haze, de vader van Dolores, een Japanner zijn en zou haar geboorteplaats Pisky niet in het Amerikaanse midwesten maar op Honshu liggen?

         Nederland 1994, De Bezige Bij:

Een soort gluurdersplaatje. Gaat ze zwemmen, in haar nieuwe bikini? Droegen Amerikaanse meisjes van haar leeftijd in die tijd overigens al zulke gewaagde badpakjes? Wanneer Humbert Humbert Lolita ontmoet en luttele maanden later als stiefvader alleen voor haar moet zorgen omdat zijn echtgenote, de weduwe Charlotte Haze-Becker onder een auto is gekomen, is Dolores Haze 12 en is het 1947, pas een jaar nadat een naaktdanseres voor het eerst zo’n ‘onzedig’ zwempakje op een Parijse catwalk had geshowd.

         Sowieso veel te weinig zwoel, dat omslag, moet men in 2007 bij De Bezige Bij hebben gevonden, want:

Maar wat valt er te mopperen, € 12,50 is toch ook heel goedkoop?

Arme Dolores Haze… Ze overlijdt, nog net geen achttien jaar oud, op kerstdag in het koude Alaska, ‘in childbed, giving birth to a stillborn child’, voor eens altijd ongeschikt als covergirl.

         Arme Humbert Humbert… Hij overlijdt zo’n maand eerder aan coronaire trombose, enkele dagen voor aanvang van zijn proces waarin hij wordt aangeklaagd wegens moord.

         Arme Vladimir Nabokov… Hij werd zo rijk van zijn Lolita dat hij het zich kon permitteren samen met zijn vrouw zijn verdere leven te slijten in een suite van een poepieduur hotel in Montreux, terwijl het ene na het andere covermeisje de lectuur van zijn roman verder bleef perverteren.

         Arme literatuur.

Zojuist is een uitgave verschenen waarin tachtig nieuwe Lolita-coverontwerpen zijn opgenomen van evenzoveel grafische ontwerpers die speciaal hiervoor zijn gevraagd. Ik heb Lolita: The Story of a Cover Girl in bestelling en ben zeer benieuwd. Afgaande op wat ik tot nu toe hier en daar op internet aan covers heb kunnen zien, zullen er ook nu ontwerpers zijn geweest die zich veeleer hebben gericht op wat zich ‘tussen de lakens’ dan tussen de bladzijden afspeelt.
        Het is uiteraard onzin om te doen alsof de roman niets van doen heeft met seks of erotiek, met de preoccupatie, om welke reden dan ook, van een volwassen man met een pril meisje. Toch heeft een voorplat als dit iets onfris, suggereert het meteen, na bijna zestig jaar Lolita, misdadige seks met (onschuldige) kindertjes: 

Net als dit, waar een crimineel opduikt voor een meisjeskinderschoentje dat zijn tweelingzusje kwijt is:

 

Ik let vooralsnog voornamelijk op de voorstellingen en niet zozeer op de vormgeving.

         Maar het ontwerp van ene Jamie Keenan bevalt me in zijn eenvoud en in zijn grafische vormgeving. Het geeft me de indruk dat ik met het boek in of op bed lig, misschien in een hotelkamer, en even in gedachten uit mijn lectuur opkijk - vaak een van de beste leesmomenten:

 

Anderzijds zou het net zo goed een omslag voor een heel ander boek kunnen zijn (excuseer me voor het feit dat ik zo gauw niet de juiste letter weet te vinden):

 

Maar een 'perverseling' kan in het ontwerp voor Lolita natuurlijk ook in plaats van een kamerhoek een broekje met twee benen zien, zie ik opeens...

Het volgende ontwerp van Peter Mendelsund is ook geen slecht idee, gebaseerd op de beginregels van deel 1 (wat iets anders is dan het begin van het boek…): ‘Lolita, light of my life, fire of my loins. My sin, my soul, Lo-lee-ta: the tip of the tongue taking a trip of three steps down the palate to tap, at three, on the teeth. Loo. Lee. Ta.’ 

Maar het gebruik van de auteursnaam in dat knullige handschrift (Van VN zelf?) is knullig.

         Welke auteur kan zich veroorloven op de cover van een van zijn boeken overbodig te zijn? Vladimir Nabokov op Lolita! Nou dan: 

Wensdromen natuurlijk allemaal. Neem alleen al de uitgever en zijn logo of vignet dat uiteraard niet mag ontbreken. En het geluid of het uitblijven ervan van de kassa…

Zie ook: http://flavorwire.com/267127/15-wonderful-redesigns-of-the-lolita-cover
En: Covergirl 2