HET MOMENT GEDENKT BREYTEN BREYTENBACH

Breyten Breytenbach (*16 september 1939, Bonnievale, Zuid-Afrika) is op zondag 24 november 2024 in Parijs overleden.

Het Moment publiceerde werk van Breyten Breytenbach in de boeknummers: 

Breytenbach, Breyten -  in nr.1 en nr. 3 - proza

alsook online:

Breytenbach, Breyten - De dood is een overdrijving - poëzie
Breytenbach, Breyten - De schoonmaak van de berg - proza
Breytenbach, Breyten - Laatwerk - poëzie

Breytenbach, Breyten - Ophokschrijfselsschoonmaak - poëzie
Breytenbach, Breyten - Praatje voor schilderijen (...) - poëzie
Breytenbach, Breyten - Twee schemeravondzangen - poëzie
Breytenbach, Breyten - Omzwerving - poëzie

Breytenbach, Breyten - Ruwe schrijfberichten - poëzie
Breytenbach, Breyten - Stilschrijffragmenten - poëzie
Breytenbach, Breyten - Vijf gedichten uit 'katalekte' - poëzie

 https://magazinehetmoment.blogspot.com/2024/11/het-moment-gedenkt-breyten-breytenbach.html

GOEDERENTREIN

 

‘Goederentrein’ las of zag ik even onmiddellijk als onwillekeurig in het woord ‘goedertierenheid’ in de laatste versregel van een gedicht van Hanny Michaelis.* En die goederentrein was niet meer weg te denken bij herlezing van ‘Op een bank in Artis’.

         Zou de dichteres die goederentrein bewust hebben ge(ar)rangeerd in dat er zo schrijnend aan tegengestelde ‘goedertierenheid’? Maar die goedertierenheid wordt niet voor niets kwaadaardig genoemd… Zou het een intuïtieve kwestie zijn geweest? Iets ‘per ongeluks’? Zou ze die goederentrein er zelf in hebben gezien? Ongetwijfeld. Tegelijkertijd verdenk ik haar allesbehalve van zoiets als literair raffinement of opzettelijkheid. Daarvoor is het hele gedicht te eerlijk in wat het benoemt. Veeleer lijkt het een wrang cadeau van de taal binnen de setting van herkenbare beelden.

         Ik kom er bijna dagelijks. In Artis. Langs het gebouw aan de overkant dat nu een hotel is, maar voor de tweede wereldoorlog en ook weer enige tijd erna een joods bejaardenhuis, Beth Menoucha, was. Aan die toch al zo met tragische geschiedenis beladen Plantage Middenlaan.

 

Een goederentrein in goedertierenheid – kan het kwaadaardiger? De ouders van Hanny Michaelis (Amsterdam 19 december 1922 - 11 juni 2007) werden getransporteerd naar Sobibór en daar in maart 1943 vermoord.

 

Op een bank in Artis

zitten ze met hun drieën,

overgewipt uit het tehuis

voor joodse bejaarden. Eens

waren ze moeders, hadden

ze een man, familie. Dat was vroeger, daar

wordt over gezwegen. Nu

praten ze met dunne

roestige stemmen alleen

nog over hun kwalen

en wat er gisteravond

op de televisie was.

Tussen dieren in kooien,

bloeiende struiken, rode

en gele tulpen, omdrenteld

door tientallen gezinnen,

staren ze voor zich uit:

dochters van de 19-de eeuwse

assimilatie die hen toen ze naar

het voorbeeld van de revolutie

met smaak haar eigen kinderen vrat,

in een kwaadaardige vlaag

van goedertierenheid heeft gespaard.

 

________________________

* Hier kwam ik het tegen: https://neerlandistiek.nl/2024/11/hanny-michaelis-op-een-bank-in-artis/