zaterdag 11 augustus 2012

LINKS- EN RECHTSMAINISCHE EN -RHEINISCHE KUNSTNOTITIES 4


[VERVOLG 3]
Om 8.30 uur wakker geworden in mijn hotelbed. Maar wie heeft of had daar iets mee te maken anders dan de vrouw in datzelfde bed?
          De hemel boven Frankfurt is onbewolkt. Desondanks naar binnen in het Museum für Moderne Kunst. Meteen bij het betreden van de eerste expositiezaal worden mijn bange vermoedens alweer bevestigd en maakt zich moedeloosheid meester van mijn schouderpartij. Alweer: omdat het in geen enkel museum voor moderne of hedendaagse kunst meer anders schijnt te mogen zijn. Hier begint het met een, door een suppooste bewaakte, opstelling van ansichtkaarten, ansichtkaarten die On Kawara (Japan, 1933) verstuurde van 25 juli 1976 tot en met 3 september 1976, elke dag één, aan een zekere Albin Uldry, 3067 Hinterkappelen, Schweiz. Dat adres heeft hij telkenmale op zo’n kaart gestempeld, evenals zijn eigen adres: On Kawara, Damaschkestr. 21, 1 Berlin 31, Deutschland. Het begint met enkele ansichten van en uit Venetië (Dogenpaleis, Canal Grande uiteraard), dan volgen New York, Berlijn en enkele andere Duitse oorden. De enige mededeling op elke kaart, eveneens gestempeld: I GOT UP AT 9.40 AM – en dat uiteraard met allerlei varianten. That’s it. Ik kan er niet over uit, maar hoogstwaarschijnlijk om andere redenen dan de kunstenaar met zijn werk heeft beoogd.

Om de waarde van zo’n werk wat meer reliëf te geven: tien jaar geleden bracht een soortgelijke I GOT UP-reeks, nadat die was geëxposeerd op de Biënnale van Venetië, en daarna onder meer in The Art Institute of Chicago, Stockholm, Moderna Museet, Museum Folkwang te Essen, Van Abbemuseum Eindhoven, The National Museum of Art te Osaka, Rotterdam, Museum Boijmans-van Beuningen, de Hamburgse Deichtorhallen, het Bostons Museum of Fine Arts, San Francisco, Museum of Modern Art, het Castello di Rivoli van Turijn, het Museum of Contemporary Art van Barcelona en dat van Tokio, op een veiling bij Christie’s $ 100.900 op. Daar kun je heel wat reisjes van maken en ansichtkaarten met postzegels van kopen.
          On Kawara is momenteel (tot 2 september) opnieuw te zien in Museum Boijmans-van Beuningen, met 68 postkaarten, vijf schilderijen (die elk niets anders dan een datum tonen) en een telegram. Zijn werk, aldus het museum, gaat over het verstrijken en het markeren van de tijd. Wat gaat daar níet over?

De vraag is: is het de moeite waard om er de tijd voor te nemen? En het antwoord luidt simpelweg ‘Nee’. Er valt verder niets te beleven of te ontdekken aan zo’n postkaart en aan zo’n datumschilderij dan het conceptuele idee ervan. Ik hoef er ook helemaal niet voor naar een museum (zoals wel voor het ontdekken van de Avondster van Caspar David Friedrich en voor de verfopbreng van Rembrandt) om het te ‘begrijpen’. Het exposeren ervan is in feite een alibi voor een museum voor hedendaagse kunst om een museum voor hedendaagse kunst te zijn. Want praktisch alle nieuwe gebouwen voor hedendaagse kunst willen vooral zelf prestigieuze bezienswaardigheid zijn, ze nemen de kunst die ze moeten herbergen daarbij noodgedwongen maar op de koop toe.
          Dat geldt voor het Groninger Museum, voor dat van Bilbao, voor dat van Metz, en eveneens voor het MMK van Frankfurt. En ik moet toegeven dat al deze gebouwen iets intrigerends hebben, maar dat niet omdat je je met verwachtingsvol kloppend hart afvraagt wat ze je zullen tonen, nee, vanwege hoe ze zichzelf tentoon stellen. Cultuurexhibitionistische architectuur. Intussen maken ze de meeste hedendaagse kunst in hun binnenste nog schameler dan ze al is, zeker als die kunst zich ook nog eens meent te moeten aanpassen aan de architectonische ruimten van het gebouw en zoiets dan als ‘uitdaging’ kwalificeert. Veel hedendaagse kunst heeft radicaal zijn rug gekeerd naar de traditionele schilder- en beeldhouwkunst, omdat die te geïnstitutionaliseerd, te conventioneel museaal zou zijn. Zelf doet ze echter weinig anders dan naar de pijpen van Het Hedendaagse Museum dansen.
          Het werk van de Nederlander Erik van Lieshout (1968) in het Frankfurter museum is van zo’n triest makende zieligheid. Van Lieshout heeft een grote, taps toelopende zaal ter beschikking gekregen en tegen de wanden ervan heeft hij, onder het motto Hoeknulligerhoebeter, grote uitgeknipte letters geplakt die slagzinnen vormen als LUXURY IS BUYING NOTHING en ARE YOU READY TO SHOP, alsook vellen papier met stuntelige tekeningen en kreten in handschrift, terwijl de ruimte is gelardeerd met door latjes overeind gehouden knipsel- en kladwerk waarin Geert Wilders prominent figureert. En ergens wordt – natuurlijk, hoe kon ik het bijna vergeten – een amateuristisch opgenomen filmpje als loop geprojecteerd.

‘Kommentar zur sozio-politischen Schwäche der Menschen und der Kunst,’ volgens het museum. Niets is gemakkelijker dan dit soort kretologie erbij te bedenken. Maar wat moet ik ermee? Word ik erdoor geraakt, prettig of juist onprettig, op andere gedachten gebracht tijdens het winkelen? Het maakt me alleen maar neerslachtig. Vanwege de zoveelste belichaming van een groot misverstand. En wie komen er in zo’n museum voor hedendaagse kunst? Absoluut geen nog zinvol te schokken of te provoceren mensen. Alleen maar mensen zoals ik, die in een museum kunst willen zien, en van wie de meesten menen op grond daarvan dus ook echt kunst te zien. Wat een droefgeestige machteloosheid binnen en ter wille van zo’n peperdure, luxueuze architectuur! (Opnieuw denk ik aan de dagboekaantekening van Camus. Wie zijn hier nu de knechten?)
‘Exhibitionistisch. Pornografisch. Gewelddadig. Confronterend. Provocerend. Erik van Lieshout fileert het moderne leven genadeloos in zijn tekeningen, installaties, schilderijen en films,’ aldus Oog Magazine (2010) over wat deze Van Lieshout presenteert. Afgezien van de vraag of die vijf etiketten artistieke criteria zijn: niets van dat alles is waar.
Wat wellicht niet kan worden gezegd van Jeff Koons, wiens werk groots uit- en aangepakt op twee uitgelezen plekken in Frankfurt te bekijken is. Ik sta bijna versteld van mijn eigen enthousiasme, dat voornamelijk voortkomt uit het vinden van een goede reden om uit het MMK, om van On Kawara, Van Lieshout, Beuys, Baumgarten, Nauman, Turrell, Weiner te mogen vluchten: op naar de Schirn Kunsthalle!

Wordt vervolgd