The
cockroach
van Ian McEwan gaat, zo verneem ik, over een kakkerlak die op een ochtend
ontwaakt als president van een land. Een satire die wat de metamorfose betreft
overduidelijk geënt is op Die Verwandlung,
de beroemde vertelling van Franz Kafka, waarin een mens, Gregor Samsa op een
ochtend ontwaakt als een insect. McEwan draait de gedaanteverandering dus om.
Het
voorplat van de Engelse uitgave toont een kakkerlak met de Union Jack op zijn
rug. Het beeld op zich is niet slecht, maar inhoudelijk te bemoeizuchtig. Beeld
nooit de titel uit, zou ook hier de stelregel moeten zijn geweest.
De
uitgave van de Spaanse vertaling neemt het Britse insect over:
De Duitse vertaling laat eveneens een insect
zien:
Maar is dit wel (de kop van) een kakkerlak?
Ik ben geen entomoloog, maar volgens mij worden kakkerlakken onder meer gekenmerkt
door lange antennes; die op de Diogenesuitgave lijken me veeleer te behoren tot
een kever. Waarmee ik uitkom bij het insect waarin Kafka’s Gregor Samsa
verandert.
Talrijk
zijn de boekuitgaven (van vertalingen) van Kafka’s verhaal waarop een kakkerlak
is afgebeeld. Zelfs een bidsprinkhaan heb ik gezien. En - hoe bestaat het - een spin! Afgezien van bovengenoemde stelregel: in zijn lezing over Die Verwandlung heeft Vladimir Nabokov,
die wél een entomoloog was, laten zien dat de insectvorm die Samsa heeft
aangenomen niet die van een kakkerlak kan zijn, maar het meest wegheeft van die
van een kever.
De uitgave van de Franse vertaling van McEwans
satire pakt het anders aan:
En ook de uitgave van de Nederlandse
vertaling (verschenen bij De Harmonie) laat de kakkerlak zijn werk pas binnen
in het boek doen. Maar wat is daar op het voorplat te zien…?
Dat is de afbeelding van het voorplat van de originele,
allereerste uitgave van Die Verwandlung!
Wat wil dat zeggen, waar haalt die vormgeving het recht vandaan, waar bemoeit
die zich literatuurhistorisch tegenaan, waar dwingt die vaststelling me toe?
